کاهش 4 سانتی متری تراز آب خزر در سال جاری - بابا آب داد

به گزارش بابا آب داد، معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی با اشاره به عوامل موثر در کاهش تراز آب در دریای خزر گفت: بر اساس آمار های موجود میزان تراز آب این دریا در سال جاری حدود 3 تا 4 سانتی متر نسبت به سال گذشته پایین تر است و در شرایطی که با تغییر اقلیم روبرو هستیم، کاهش فشار انسانی که قابلیت مدیریت دارد، بهترین روش برای روبروه با تنش های زیست محیطی خواهد بود.

به گزارش ایسنا، دکتر حمید علیزاده، تشکیل دریاچه خزر را بر اثر عوامل طبیعی دانست و اضافه نمود: در زمان های بسیار گذشته دلایل زمین شناختی بر نوسانات تراز آب دریای خزر موثر بوده است، ولی در هزاران سال اخیر عمده دلایل نوسانات آب این دریا مربوط به شرایط اقلیمی می شود.

وی دو عامل ورود آب و تبخیر آب را از مهمترین دلایل نوسان تراز آب دریای خزر نام برد و یادآور شد: عمده آب های ورودی به این دریا از طریق رودخانه ها و بارش مستقیم بر روی دریا است، ضمن آنکه مقدار بسیار کمی از آب این دریا از طریق آب های زیر زمینی تامین می شود.

علیزاده تاکید کرد: در میان رودخانه های حوضه دریای خزر، رودخانه ولگا بیشترین نقش تامین آب این دریا را بر عهده دارد.

وی با اشاره به دلایل خروج آب از این دریا، اظهار کرد: خروج آب از دریای خزر بیشتر از طریق تبخیر صورت می گیرد و سایر مکانیزم های دیگر در خروج آب از این حوضه نقش زیادی ندارند.

معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی در خصوص میزان کاهش آب ورودی به دریای خزر خاطر نشان کرد: در زمانی که دبی رودخانه ولگا بسیار زیاد بود، این رودخانه بیش از 300 میلیارد متر مکعب در سال آب وارد خزر می کرده است و در سال هایی که این رودخانه بسیار کم آب بود، نیمی از مقدار یعنی 150 میلیارد متر مکعب آب به خزر می رسانده است.

علیزاده اضافه نمود: برای آنکه نقش رودخانه ولگا را در تامین آب دریای خزر معین کنیم، می توانیم میزان آبدهی این رودخانه را با میزان آبدهی رود سفیدرود مقایسه کنیم. آبدهی رودخانه سفیدرود در زیر پل آستانه اشرفیه قبل از ورود به خزر، حدود 4 میلیارد مترمکعب است.

وی یادآور شد: بر این اساس مشاهده می شود که به تنهایی رودخانه ولگا در میزان آبی و نوسان آب دریای خزر بسیار با اهمیت است.

علیزاده در خصوص برآورد میزان تبخیر در این حوضه آبریز با تاکید بر اینکه در این زمینه مطالعات گسترده ای صورت نگرفته است، گفت: متاسفانه در زمینه اندازه گیری مستقیم برای برآورد میزان تبخیر این برآورد در داخل دریا صورت نگرفته است. منظور از داخل دریا این است که 50 تا 100 کیلومتر داخل دریا شویم و میزان تبخیر را برآورد کنیم.

علیزاده با تاکید بر اینکه بیشتر ایستگاه های آب و هوا شناسی نزدیک به ساحل هستند، اظهار کرد: حتی بویه ها نیز نزدیک به ساحل هستند و این در حالی است که داده های مربوط به تبخیر آب باید در داخل دریا صورت گیرد.

معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه اقیانوس شناسی یکی دیگر از روش های اندازه گیری تبخیر آب دریای خزر را استفاده از سنجش از راه دور و ماهواره ای دانست و گفت: برای افزایش دقت داده های این روش نیاز است تا با اندازه گیری های میدانی داخل دریا کالیبره شود؛ از این رو تا به امروز مشکل برآورد میزان تبخیر در این دریا به درستی مرتفع نشده است.

وی در پاسخ به این سوال که تبخیر در دریای خزر چگونه اندازه گیری می شود، گفت: در این بررسی ها میزان تابش در عرض های جغرافیایی و بیلان آب محاسبه می شود و از سوی دیگر تراز آب در ایستگاه های مختلف بررسی خواهد شد، ضمن آنکه دبی رودخانه ها نیز با دقت بالا سنجش می شود و بر اساس داده های به دست آمده میزان تبخیر آب در مناطق خزر شمالی، میانی و جنوبی محاسبه خواهد شد.

علیزاده با تاکید بر اینکه معین میزان تبخیر نیازمند صرف هزینه های زیادی است، یادآور شد: مطالعات تبخیر آب در روسیه انجام شده است، ولی داده های آن ها دقیق نیست و این زمینه ای است که سازمان های مختلف در کنار هم قرار گیرند و راهکار مناسبی در این زمینه ارائه دهند.

اثرات مصرف آب رودخانه های حوضه دریا خزر

معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه اقیانوس شناسی در خصوص اثرات مصرف آب در رودخانه های منتهی به دریای خزر توضیح داد: برخی مواقع تصور می شود که کاهش تراز آب دریای خزر به دلیل مصرف آب در رودخانه است و در صورتی که این آب به مصرف نرسد، تراز آب این دریا افزایش خواهد یافت.

وی ادامه داد: این در حالی است که در حدود 30 سال قبل نیز تراز آب این دریا در حال افزایش بوده و میزان مصرف آب نیز به اندازه امروز ما بوده است؛ از این رو اثر مستقیم انسانی در تراز آب دریای خزر معین است و اگر به مدت 10 سال در حوضه آبریز دریای خزر آب مصرف شود و یا میزان مصرف همانند 100 سال قبل باشد، تراز آب این دریا حدود یک متر افزایش خواهد یافت.

وی اضافه نمود:، ولی باید محاسبه شود که در 30 سال گذشته که تراز آب خزر در حال افزایش بود، در صورتی که یک متر از میزان آن زمان بیشتر افزایش می یافت، چندین شهر کشور به زیر آب می رفتند.

به گفته این محقق حوضه دریای خزر تراز بالا و پایین خزر اثرات خاص خود را دارند.

علیزاده با اشاره به میزان تراز آب دریای خزر گفت: اگر بخواهیم تراز آب نقطه به نقطه خزر را بر اساس آمار های موجود برآورد کنیم، برای سال جاری حدود 3 تا 4 سانتی متر نسبت به میزان سال گذشته پایین تر است؛ ولی بر اساس اطلاعاتی که در مذاکره با متخصصان کشور روسیه داشتیم، در بهار سال جاری این کشور بهار پر بارشی داشته، گرچه در زمستان برف زیادی را تجربه نکرده است.

وی خاطر نشان کرد: در تابستان نیز بخش هایی از رود ولگا نسبتا پربارش و دمای آن نیز پایین بوده است و در صورتی که این وضع ادامه یابد، احتمال تثبیت تراز قبلی و بدون جا به جایی محسوس نسبت به تراز قبلی در دریای خزر را داریم.

راهکار هایی برای سازگاری با تراز پایین آب

معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه اقیانوس شناسی و علوم جوی با اشاره به ایجاد ایستگاه های تحقیقاتی در نوشهر و تهران از سوی این پژوهشگاه؛ گفت: بخشی از مطالعاتی که در این ایستگاه ها انجام می شود، مربوط به دریای خزر و مسایل مرتبط با آن است و در حال حاضر مطالعاتی در زمینه خلیج گرگان در این ایستگاه ها در دستور کار واقع شده است.

وی اضافه نمود: در این پروژه سعی می شود که از طریق مطالعات میدانی و مدلسازی، راهکار های سازگاری برای منطقه پیشنهاد کنیم.

علیزاده با تاکید بر اینکه بسیاری از واقعیات زیست محیطی را ما باید قبول کنیم، ادامه داد: تغییر اقلیم در حال رخ دادن است، ضمن آنکه جمعیت و فعالیت های انسانی در حال افزایش است؛ از این رو باید راهکار هایی را بر اساس تغییراتی که اتفاق افتاده، ایجاد کنیم؛ به ویژه برای محیط های ساحلی ما که نسبت به این تغییرات حساس تر هستند.

این محقق حوضه دریای خزر یادآور شد: در شرایطی شاهد تغییر اقلیم هستم که دما در حال افزایش است و تراز آب دریای خزر فرایند کاهنده دارد که بخشی به دلیل فرایند های طبیعی است و بخش دیگر آن به دلایل فعالیت های غیر مستقیم انسانی است، یکی از راهکار های سازگاری با این شرایط کاهش فشار انسانی برای محیط های حساس تر است.

علیزاده تالاب های ساحلی را از جمله محیط های دریایی حساس نسبت به تغییرات زیست محیطی نام برد و یادآور شد: در این راستا نیاز است تا بار مواد مغذی را که از طریق سیستم های فاضلاب شهری و روستایی و کود های کشاورزی وارد این دریا می شود، کاهش دهیم؛ چرا که در شرایطی که عمق آب کم شده و بار مواد مغذی زیاد شود، حالت سبزینه گرایی رخ می دهد که با ادامه این فرایند پس از مدتی بوی بدی از تالاب ها متصاعد خواهد شد.

وی اضافه نمود: در شرایطی که فشار عوامل طبیعی افزایش یافته است، لازم است فشار عوامل انسانی که قابل مدیریت است را کاهش دهیم.

علیزاده با اشاره به برگزاری وبینار تخصصی با عنوان راهکار های تطابق با تغییرات تراز آب دریای خزر گفت: این وبینار تخصصی با حضور آندری کاستینوی (Andrey kostianoy) استاد انستیتو اقیانوس شناسی روسیه وابسته به آکادمی روسیه و یکی از متخصصان بنام در حوزه تغییر اقیلم دریا ها و دریاچه ها برگزار خواهد شد.

این وبینار تخصصی روز سه شنبه، 21 مرداد ماه از سوی پژوهشگاه اقیانوس شناسی و علوم جوی برگزار خواهد شد.