سرمشق و الگویی برای پژوهشگران بومی ایران - بابا آب داد

به گزارش بابا آب داد، خبرنگاران/یزد حسین مسرت پژوهشگر، نویسنده و فعال فرهنگی از محمّدسعید جانب اللّهی فرهنگ شناس و مردم شناس میبدی که ماندگارترین اثرش سلسله کتاب های چهل گفتار در مردم شناسی میبد است به عنوان کتاب الگو و سرمشق دیگر پژوهشگران بومی ایران یاد می نماید.

حسین مسرّت در گفت وگو با بابا آب داد در خصوص این محقق و شخصیت فرهنگی که اکنون عضو هیئت علمی و نویسنده دانشنامه فرهنگ و مردم ایران است، می گوید: گویا بعضی ذاتاً پژوهشگر به جهان می آیند. هر چند سخنِ درستی نیست امّا بعضی از پژوهشگران کوشا و توانا مانند استاد ایرج افشار، استاد مرتضی فرهادی، استاد ابوالقاسم انجوی شیرازی و استاد محمّدسعید جانب اللّهی را که می بینید، به این سخن می رسید؛ آنان چنان روش مند، زیبا و استادانه به کار می پردازند که انگار از خُردی زیر دست استادی زبردست، کرشمه های کار پژوهش را فرا گرفته اند.

وی اضافه می نماید: سال هاست که استاد جانب اللّهی بی هیچ چشم داشتی، فقط از روی عشق و علاقه به زاد و بوم و فرهنگ خود، خالصانه به پژوهش و گردآوری در فرهنگ و آیین های کهن دیار میبد که سر به آبشخور چندین هزار ساله دارد، سرگرم است و آن ها را به آسانی در دسترس همگان می گذارد. گواه این سخن نیز ایجاد چند وبلاگ، کانال و گروه در فضای مجازی در زمینه انسان شناسی و مردم شناسی دیار میبد است.

مسرت در خصوص زندگینامه این فرهنگ شناس برآمده از حاشیه کویر نیز خاطرنشان می نماید: محمّدسعید جانب اللّهی فیروزآبادی فرزند محمّد اسماعیل در سال 1321 هجری شمسی در فیروز آباد میبد به جهان آمد، تحصیلات ابتدایی را در میبد و مبه وسیلهه را در یزد به سرانجام رساند. سپس راهی تهران شد و در سال 1349 موفّق به گرفتن کارشناسی فلسفه و حکمت از دانشکدۀ الهیّات دانشگاه تهران شد. وی پس از آن در مرکز مردم شناسی (میراث فرهنگی کنونی) به عنوان کارشناس مردم شناسی مشغول به کار شد و سپس در 1381 موفّق به اخذ درجه کارشناسی ارشد مردم شناسی از دانشگاه آزاد تهران شد.

وی با بیان این که زمینه های تخصّصی استاد جانب اللهی، فرهنگ شناسی و مردم شناسی استان یزد به ویژه میبد است، می گوید: از وی تا به امروز بیش از 200 مقاله در نشریه های گوناگون علمی و فرهنگی مانند پیغام بهارستان، تحقیقات جغرافیایی، دانش های بومی ایران، فرهنگ مردم ایران و گلچرخ به چاپ رسیده است. جانب اللّهی هم چنین سرپرستی چند طرح پژوهشی از جمله: آب، مایۀ حیات، مردم نگاری مهریز، مردم شناسی خویشاوندی عشایر عرب شوش و فنآوری های فراوری و مصرف انار در میبد را بر عهده داشته است.

این محقق فرهنگ عامه یزد، اثر ماندگار استاد جانب اللهی را سلسله کتاب های چهل گفتار در مردم شناسی میبد می خواند که تا به امروز هشت دفتر آن چاپ شده و می تواند به عنوان کتاب، الگو و سرمشق دیگر پژوهشگران بومی ایران قرار گیرد.

وی اشاره کوتاهی نیز به مقاله شناسی و نقش استاد در بازتاب فرهنگ ایران و میبد می نماید و از جمله آثارش را ب ررس ی ت طب ی ق ی ن ظام ه ای آب ی اری س ن ّت ی در ح وزۀ ک وی ر م رک زی ، پزشکی سنّتی و عامیانۀ مردم ایران با نگاه مردم شناسی، چهل گفتار در مردم شناسی میبد(هر جلد برخوردار از موضوعی ویژه)، سفرنامه مردم شناختی سیستان و بلوچستان و نیز مردم شناسی تطبیقی یزد(در دست تدوین) که در بردارندۀ مردم شناسی بیش از 100 شهر و روستای استان یزد با روش مقایسه و تطبیقی است، نام می برد.

مسرت در سرانجام هم بعضی از گفتارهای میبدشناسی خلق شده به وسیله استاد جانب اللهی از جمله شبکه های سنّتی آبرسانی و نقش آن در مورفولوژی شهر میبد، شیوه های بهره برداری از سنگ ابزارها درصنایع سنّتی میبد، قصّۀ بچّه های میبد، نظام تقسیم و حسابرسی و خرید و فروش آب در آبیاری سنّتی میبد و نگاهی مردم شناختی به تفسیر خواجه رشیدالدّین میبدی یادنامۀ ابوالفضل رشیدالدین میبدی، ذکر می نماید.