بررسی حضانت اطفال در حقوق، نفقه فرزندان در زمان جدایی با پدر است یا مادر؟ - بابا آب داد

به گزارش بابا آب داد، حضانت در لغت یعنی نگهداری از کودک، ریشه این واژه حِضْن است که در آغوش دریافت مادر (فرزندش را) و چسباندن او به سینه اش اطلاق می شود که کنایه از نگهدارى و تربیت جسمى و روحى طفل بوده و این حضانت یا سرپرستی بچه ها در مجموعه قوانین کشور شرایط خاصی دارد.

به گزارش خبرنگار حوزه حقوقی و قضائی گروه اجتماعی خبرگزاری بابا آب داد، حضانت در لغت یعنی نگهداری از کودک، ریشه این واژه حِضْن است که در آغوش دریافت مادر (فرزندش را) و چسباندن او به سینه اش اطلاق می گردد،که کنایه از نگهدارى و تربیت جسمى و روحى طفل است و این حضانت یا سرپرستی بچه ها در مجموعه قوانین کشور شرایط خاصی دارد.

پژوهشگران علم حقوق معتقدند حضانت نوعی ولایت و سلطنت بر کودک و مجنون به منظور نگهداری و تربیت آن هاست این امر از حقوق و تکالیف والدین به شمار می رود و موضوع حضانت از مباحث پیچیده و خاص حقوق خانواده است.

حضانت در قانون مدنی و خانواده کشور

امیرحسین صفدری پژوهشگر و محقق علم حقوق در مصاحبه با خبرنگار حوزه حقوقی و قضائی گروه اجتماعی خبرگزاری بابا آب داد در خصوص موضوع حضانت در حقوق گفت: حضانت طفل باید به گونه ای باشد که صحت جسمانی و تربیت وی با توجه به نیازهای حال و آینده کودک توسط والدین تأمین گردد.

وی افزود: مسئله حضانت و اولویت هر یک از پدر و مادر برای نگهداری، سرپرستی و ملاقات بابا آب دادن با طفل زمانی مطرح می گردد که پدر و مادر از هم جدا زندگی کنند. در قوانین موجود در ایران حضانت همان نگهداری و تربیت طفل است و مواد 1168 تا 1179 قانون مدنی و مواد 40 تا 47 قانون حمایت خانواده اختصاص به مبحث حضانت اطفال دارد.

حضانت در درجه اول حق و تکلیف طبیعی و قانونی پدر و مادر است

این پژوهشگر علم حقوق ادامه داد: حضانت در درجه اول حق و تکلیف طبیعی و قانونی پدر و مادر است که طفل را به دنیا آورده اند، این تکلیف تا زمانی که طفل به سن بلوغ نرسیده باقی است. حضانت را باید به کسی واگذار کرد که شایستگی و توانایی ازلحاظ عقلی، اخلاقی، روحی، روانی، بلوغ و... داشته باشد، لذا با این تفاسیر نمی توان حضانت طفل را به هر فردی سپرد.

بررسی حضانت فرزند توسط مادر و پدر

صفدری افزود: مادران عموماً و مادران ایرانی مخصوصاً، دارای عواطف، احساسات و دل بستگی شدید عاطفی به فرزندان خود هستند و اگر این فرزندان خردسال باشند این دل بستگی دوچندان می گردد. در این راستا در مواقع کشمکش های درونی خانواده و زمانی که در خصوص زندگی زناشویی خود با همسر به بن بست می رسند، وقتی پای کودکی در میان باشد، عمدتاً و بیشتریت زنان ایرانی به خاطر فرزندانشان ناملایمات زندگی زناشویی را تحمل می کنند و دم از طلاق نمی زنند و درواقع به خاطر فرزند خود می سوزند و می سازند به خصوص اگر بدانند در اثر جدایی، فرزند تحویل پدر می گردد.

وی با اشاره به ماده 1169 قانون مدنی گفت: در خصوص بحث حضانت مطابق با قانون مدنی برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی می کنند، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس ازآن با پدر است و در تبصره ماده 1169 هم آمده است که بعد از هفت سالگی در صورت حدوث اختلاف، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه است.

این کارشناس حقوق تأکید کرد: نکته ای که باید به آن توجه داشت این است که فرقی نمی کند طفل دختر باشد یا پسر درهرصورت حضانت تا 7 سالگی با مادر است و پس ازآن هم دادگاه تشخیص می دهد که ادامه حضانت تا زمان بلوغ با پدر باشد یا با مادر باشد.

وی توضیح داد: طبق نظر دادگاه اگر حضانت به هرکدام از والدین داده شد والد دیگر حق ندارد مانع این نگهداری گردد به طوری که قانون گذار ما در ماده 40 قانون حمایت خانواده به صراحت می گوید: هرکس از اجرای حکم دادگاه در خصوص حضانت طفل استنکاف کند یا مانع اجرای آن گردد یا از استرداد طفل امتناع ورزد، حسب تقاضای ذی نفع و به دستور دادگاه صادرکننده رأی نخستین تا زمان اجرای حکم بازداشت می گردد. و قانون گذار ما در صورت فوت پدر در خصوص حضانت فرزندان در ماده 43 قانون حمایت خانواده بیان می کند: حضانت فرزندانی که پدرشان فوت شده با مادر آن ها است مگر آنکه دادگاه به تقاضای ولی قهری یا دادسـتان، اعطای حضـانت به مادر را خلاف مصلحت فرزند تشخیص دهد.

تکمیل قوانین و به روزرسانی آن ها با توجه به تغییرات روزبه روز شرایط زندگی خانواده ها در جوامع از موضوعات مهمی است که باید موردتوجه قانون گذاران قرار گیرد و به اصطلاح قانون از تغییرات جامعه عقب نماند و در موضوع حضانت که با بالا رفتن میزان طلاق به موضوع روز پرونده ها در دادگاه ها بدل شده حتماً این به روزرسانی برای حمایت از حقوق بچه ها لازم است.

نفقه فرزندان در زمان جدایی از پدر یا مادر

صفدری در خصوص هزینه نگهداری کودک ادامه داد: هزینه خوراک، پوشاک، بهداشت، تحصیل و... کودک جز نفقه او به شمار می رود و احکام نفقه بر آن بار است، و درزمانی که مادر حضانت طفل خود را به عهده دارد بیشتر فقها، حقوقدان ها و پژوهشگران گفته اند هزینه خوراک، پوشاک و به عبارتی نفقه کودک، بر عهده پدر است هرچند مادر فرزند ثروتمند باشد، فقط درصورتی که پدر طفل فوت کند نفقه فرزند خردسال با مادر او است که این نکته مهم را می توان از ماده 1172 قانون مدنی تفسیر کرد.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا مادر یا پدر می تواند برای نگهداری و زحمتی که نسبت به حضانت فرزند خود متحمل می گردد جدای از نفقه فرزند، اجرت یا دستمزد نگهداری و حضانت را از پدر یا مادر طفل مطالبه کند نیز گفت: قانون مدنی ما در این خصوص حکمی ندارد و سکوت کرده است اما به نظر می رسد در این خصوص باید گفت پدر یا مادر که حضانت طفل بر عهده اوست، نمی تواند از بابت خدماتی که در اجرای تکلیف خود انجام می دهد از دیگری دستمزد بخواهد، چراکه حضانت فرزندان هم حق و هم تکلیف پدر و مادر طفل است.

حضانت فرزند ناشی از زنا (رابطه نامشروع)

این پژوهشگر مسائل حقوقی خاطرنشان کرد: در قانون مدنی ایران در خصوص حضانت فرزند ناشی از زنا (رابطه نامشروع) حکم صریحی وجود ندارد و قانون دراین باره سکوت است، حتی در ماده 1167 قانون مدنی قانون گذار ما به صراحت می گوید: طفل متولد از زنا ملحق به زانی نمی گردد. مراد از زانی در اینجا هم مرد و هم زن زناکار است.

وی ادامه داد: اما در اسلام و فقه پویای امامیه در این خصوص توضیح داده شده است و امام خمینی (ره) در مسئله 3 و 47 کتاب موازین قضایی خود بیان می کنند: متولد از زنا در نفقه و حضانت حکم سایر اولاد را دارد. و وفق رأی وحدت رویه هیئت عمومی دیوان عالی کشور به شماره 617-3/4/1376، کلیه تکالیفی که بر عهده پدر شرعی است در خصوص ولدالزنا به پدر عرفی (زانی) تسری دارد و وی ملزم و موظف به انفاق و اخذ شناسنامه و حضانت از طفل این چنینی است و صرفاً حسب ماده 884 قانون مدنی موضوع توارث بین آن ها منتفی است.

صفدری ادامه داد: در خاتمه بنده به عنوان یک پژوهشگر و محقق در علم حقوق پیشنهادم به مجلس شورای اسلامی این است که در خصوص این مبحث مهم یعنی حضانت اطفال ما نیازمند اصلاح قوانین هستیم و بهتر است قانون گذار با در نظر دریافت مصلحت طفل در خصوص حضانت اطفال دست به قانون گذاری بزند چراکه مهم ترین عامل تصمیم گیری درباره حضانت اطفال باید مصلحت طفل باشد چراکه هر فرزندی نیاز به محبت، توجه، نگهداری و... از طرف پدر و مادر خود است.

تکمیل قوانین و به روزرسانی آن ها با توجه به تغییرات روزبه روز شرایط زندگی خانواده ها در جوامع از موضوعات مهمی است که باید موردتوجه قانون گذاران قرار گیرد و به اصطلاح قانون از تغییرات جامعه عقب نماند و در موضوع حضانت که با بالا رفتن میزان طلاق به موضوع روز پرونده ها در دادگاه ها بدل شده حتماً این به روزرسانی برای حمایت از حقوق بچه ها لازم است.

4145